Το Ευαγγέλιο αποτελεί μήπως πολιτική πρόταση;

Ο γνωστός από το απώτερο παρελθόν πρώτος υποβολέας όντως είπε από στήθους και από καρδιάς, την Κυριακή που μας πέρασε στο γνωστό εκκλησάκι, ενδιαφέροντα, καίρια και αισιόδοξα πράγματα. Είπε όμως – «εν τη ρύμει του λόγου»; – και μια αρνητική πρόταση, η οποία έχει αναπαραχθεί από πολλά παλαιορθόδοξα, νεορθόδοξα, συντηρητικά, αλλά και  εκσυγχρονιστικά  ρεύματα που είτε πολιτικά προσπαθούν και να θεολογούν διακριτικά, είτε θεολογούν και πολιτικολογούν επίσης είτε απροκάλυπτα, είτε με κάλυψη: «Το ευαγγέλιο ΔΕΝ αποτελεί πολιτική πρόταση, αλλά πρόταση ήθους».

Η μέρα εκείνη, εκτός από Κυριακή της Ε΄ Νηστειών που προετοιμάζει ποιμαντικά τους πιστούς και «πιστούς» για την γνωστή πολιτική είσοδο προς την Πόλη των Ιεροσολύμωντου Ιησού ως «Μεσία» – «… ὅτι ἰδοὺ ἀναβαίνομεν εἰς ῾Ιεροσόλυμα καὶ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου παραδοθήσεται…» -, κατά σύμπτωση ήταν και αποφράς, ως 21^η Απριλίου. Γι’ αυτό ο ίδιος πρώτος υποβολέας «πέταξε» κάποια στιγμή αναφέροντας άλλο, αλλά όντως σχετικό αποστολικό χωρίο, «…νάτο εδώ το Πραξικόπημα…»!

Για την επταετία και τη σχέση Εκκλησίας και χούντας γράψαμε σχετικά μεγάλο αφιέρωμα πριν πέντε έτη [Posted on Νοεμβρίου 17, 2008 by manitaritoubounou]: 1967 και 1973: Εκκλησία και χούντα – οι δυο όψεις.

Στο Ευαγγέλιο της μέρας* ευτυχώς προβάλλει και το σκοτεινό φάσμα της εξουσίας, αλλά και το ελπιδοφόρο πρακτικό μήνυμα της διακονίας και της Ανάστασης. Αποτελεί μήπως το σημερινό Ευαγγέλιο πολιτική πρόταση; Εξαρτάται για ποια Πόλη ή για ποια Πολιτεία ομιλούμε…

Κατά αγαθή σύμπτωση υπήρξε και δεύτερος υποβολέας, με γραπτό κείμενο μάλιστα, που διαμοίρασε. Χωρίς να έχουν κάποια μεταξύ τους συνεννόηση για το θέμα, αυτός με θετικό τρόπο είπε ναι, και γι’ αυτό ανέφερε ένα βυζαντινό πρόσωπο (Ιωάννης Βατάτζης, αυτοκράτορας της Νικαίας) και τέσσερα της εποχής του νεότευκτου ελληνικού κρατιδίου (Γιάννης Μακρυγιάννης, Νικηταράς ο «τουρκοφάγος», Ιωάννης ο Καποδίστριας, Νικόλαος Πλαστήρας):  Εμείς εδώ δεν θα κάνουμε καμιά «ατομική αξιολόγηση», αλλά μια προσπάθεια κριτικής προσέγγισης και στις δυο εκδοχές, κάνοντας αναφορές μόνο στη συγκεκριμένη ευαγγελική περικοπή.

1) Η Εκκλησία του Ιησού, αρχής γενομένης με επι-Κεφαλής τον Ίδιο και τους «δώδεκα» αποτελεί μία κινητή Πόλη. Μια Πόλη όχι καθαρών και αγίων, αφού ανάμεσά τους συνυπήρξαν και όδευαν προς την Πόλη-κλειδί (Ιεροσόλυμα) ένας καταδότης-προδότης, δυο εξουσιομανείς ρουσφετόφιλοι, ένας αρνητής και όλοι φοβισμένοι και α-νόητοι. Ο Ιησούς έκανε στην Πόλη αυτή συγκεκριμένη «πολιτική» πρόταση, που ήταν σπονδυλωτά πλήρης!

– Είχε θεωρητικό υπόβαθρο άρνησης του πολιτικού statous quo: «…Οἴδατε ὅτι οἱ δοκοῦντες ἄρχειν τῶν ἐθνῶν κατακυριεύουσιν αὐτῶν καὶ οἱ μεγάλοι αὐτῶν κατεξουσιάζουσιν αὐτῶν· οὐχ οὕτω δὲ ἔσται ἐν ὑμῖν,…».

– Είχε θεωρητικό υπόβαθρο θέσης του νέου πολιτικού υποκειμένου (Εκκλησίας): «…ἀλλ᾿ ὃς ἐὰν θέλῃ γενέσθαι μέγας ἐν ὑμῖν, ἔσται ὑμῶν διάκονος, καὶ ὃς ἐὰν θέλῃ ὑμῶν γενέσθαι πρῶτος, ἔσται πάντων δοῦλος· …»

– Είχε  πρακτικό υπόδειγμα θέσης του νέου πολιτικού υποκειμένου (Εκκλησίας) μέσω του Ιδίου ως Ανθρώπου: «…καὶ γὰρ ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου οὐκ ἦλθε διακονηθῆναι, ἀλλὰ διακονῆσαι, καὶ δοῦναι τὴν ψυχὴν αὐτοῦ λύτρον ἀντὶ πολλῶν.». Και εάν εξαιρέσουμε τον Ιούδα Ισκαριώτη, οι υπόλοιποι «έντεκα» βρήκαν τον προσωπικό  δρόμο τους, όχι ατομικά αλλά ως ομάδα-Πόλη που κορυφώθηκε με το Φως της Πεντηκοστής (μέρας) στο Υπερώο.

2) Το ρουσφέτι αποτελεί ως μέθοδος μια διαχρονική όψη της δωροδοκίας, ένα αρνητικό σύμπτωμα ανοησίας, το οποίο όμως προσωρινά καθησυχάζει το ένστικτο της επιβίωσης, της δύναμης και της μωροφιλοδοξίας. Ο άνδρας Ιάκωβος, ο νεαρός Ιωάννης και η αγχωμένη μητέρα τους, συγγενής με τον Ιησού, προσπάθησαν να ηγηθούν στην  Πολιτεία που φαντάστηκαν ότι θα στήσει με ευκολία ο Ιησούς, έστω και σε δεύτερο ρόλο: «…Δὸς ἡμῖν ἵνα εἷς ἐκ δεξιῶν σου καὶ εἷς ἐξ εὐωνύμων σου καθίσωμεν ἐν τῇ δόξῃ σου…».

Γι’ αυτό η «Σιμωνία» αποτελεί την πιο αισχρή μορφή «κατάληψης» εξουσίας στην Ιεραρχία – Διακονίας εντός της Εκκλησίας, όχι μόνο με σακούλια με φλουριά προς κοσμικούς εξουσιαστές, αλλά η διαδικασία μετατροπής του ίδιου του του εαυτού – είτε είναι κληρικός είτε λαϊκός κατηχητής-θεολόγος-διανοητής – σε σακούλι που χαρίζεται στο πολιτικό κατεστημένο για μια «καρέκλα», για μια «έδρα», για μια «πολυθρόνα», για έναν «άμβωνα»… Και επομένως μετασχηματίζεται με ανοησία στην τραγικότερη ειρωνεία…

Ο Ιησούς όχι μόνο αντέδρασε στη λογική του ρουσφετιού-δωροδοκίας, αλλά έδειξε και το ήθος όποιων να ηγηθούν σε μια Πόλη, αλλά και την πολιτική πρόταση μέσω της οποίας θα ηγηθούν. Στο ήθος κάθε τέτοιου ηγέτη αντιστοιχεί το συνεχές «βάπτισμα» – «βούτηγμα» στα δάκρυα, στον ιδρώτα και εν τέλει και στο αίμα. Αυτό είναι το κριτήριο: «…Τὸ μὲν ποτήριον ὃ ἐγὼ πίνω πίεσθε, καὶ τὸ βάπτισμα ὃ ἐγὼ βαπτίζομαι βαπτισθήσεσθε·..». Ο πυρήνας της πολιτικής πρότασης του Ιησού είναι «η διακονία» των ελαχίστων, των φτωχών κάθε είδους, των ανήμπορων παντός καιρού, των ξένων που γίνονται πλησίον, των εχθρών που γίνονται φίλοι, των φυλακισμένων σε κάθε είδους φυλακή, του ίδιου μας του εαυτού που παραμελείται ως προσώπου.

3) Το μεγάλο επομένως ζήτημα που ανακύπτει σε κάθε τοπική Εκκλησία-Πόλη είναι, εάν λειτουργεί ως Πόλη, εάν Επίσκοπος, κληρικοί, μοναχοί και λαϊκοί λειτουργούμε ως συλλογικό υποκείμενο, έστω αρχικά ως ανόητοι, αλλά όχι ως καταδότες, οπότε είναι αναγκαίο και ωφέλιμο ο Ιησούς κάπως να μας ταρακουνήσει «…Οὐκ οἴδατε τί αἰτεῖσθε…». Έχουμε γράψει ποικιλοτρόπως ότι ο Ιησούς ταρακουνά με δεκάδες τρόπους, αλλά κυρίως μέσω όσων ταυτίζει με το πρόσωπό του: τους παντός είδους φτωχούς και ανήμπορους, τους ελάχιστους όλης της «κοινωνίας» και σπάνια από κάποιον Επίσκοπο ή Ιερέα της τοπικής Εκκλησίας.

4) Υπάρχει όμως ένα ερώτημα καίριο: Μπορεί να υπάρξει στο μικτό κόσμο «εκτός» Εκκλησίας το «Κράτος του Θεού»; Για τον πρώτο υποβολέα η απάντηση, όσες δεκαετίες τον γνωρίζω, είναι ένα καθαρό «όχι». Για τον δεύτερο φαίνεται ότι είπε ένα διαφορετικό «όχι», μέσω του «ναι» σε ξεχωριστά πρόσωπα – ηγέτες.

– Στη λογική του πρώτου υποβολέα διαβλέπω έναν πολιτικό ηθικισμό μιας πολιτικής έλλειψης «καθαρότητας», απόρροια του γνωστού «τσιριντανισμού» των γνωστών κύκλων, αλλά και της δικαιολογίας ότι η πολιτική συγκυρία αλλάζει, άλλοτε αργά και άλλοτε ραγδαία, οπότε χρειάζεται αναπροσαρμογή. Και επομένως το «Ευ-αγγέλιο» δεν μπορεί να τα «προβλέψει» όλα…  Η λογική του «τσιριντανισμού» φαίνεται να ξεχνά ότι το ευ-αγγέλιο δεν είναι στατικό, ότι ο Ιησούς «παρατείνεται εις τους αιώνες», ότι οι πιστοί πάντα θα ακροζυγιάζονται μεταξύ της πολιτικής ανοησίας και της θυσιαστικής διακονίας, αρκεί να μη καταδώσουν τον Ιησού και τον πυρήνα της πολιτικής Του πρότασης: Δεν είναι πρώτα οι αριθμοί και μετά οι άνθρωποι, δεν είναι πρώτα ο εξουσιαστής και μετά ή καθόλου οι υπήκοοι,  δεν είναι πρώτα οι πέτρες – επιβίωση και μετά το πνεύμα–προσφορά, δεν είναι πρώτα η δύναμη και μετά η αλληλεγγύη-διακονία, δεν είναι πρώτα το έθνος και μετά η Πόλη-Εκκλησία.

– Στη λογική του δεύτερου υποβολέα βλέπω μια συντηρητική εμμονή στο ρόλο του ηγέτη και στην υποβάθμιση των πολλών. Φαίνεται να αναπαράγει μια πολιτική αντίληψη που επικράτησε στην ιστορία, που επικρατεί συχνά στη θεσμική Εκκλησία, που προωθείται από τον παλιό κομματισμό, από το ρεύμα των βασιλοφρόνων και τη λογική της πολιτικής ανάθεσης σε ένα Μεγάλο εξουσιαστή ή σε μια πανίσχυρη «χούντα» που θα «βάλει τα πράγματα στη θέση τους».

Προσωπικά δεν αρνούμαι το ρόλο ενός ηγέτη που με το υπόδειγμα της προσωπικής του ζωής δείχνει να προχωρά, αλλά δεν αποκόπτεται από τους πολλούς. Είναι μαζί τους, συντονίζει, δεν νίπτει τα χέρια του, διακονεί, ταρακουνά, αλλά ως έσχατος και όχι ως εξουσιαστής. Δεν είναι όμως τέλειος, δεν είναι αλάνθαστος, δεν λειτουργεί με τη δύναμη, δεν λειτουργεί ως άτομο, αλλά και μπορεί να δειλιάζει. Καίρια πλευρά του δεν είναι η υστεροφημία του, αλλά το χτίσιμο μιας συν-ομόσπονδης Πόλης, της Νέας Βασιλείας «ως εν Ουρανώ και επί της Γης». Υπογραμμός ο Ιησούς: «…καὶ γὰρ ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου οὐκ ἦλθε διακονηθῆναι, ἀλλὰ διακονῆσαι, καὶ δοῦναι τὴν ψυχὴν αὐτοῦ λύτρον ἀντὶ πολλῶν.».

– Υπάρχει μια αντινομία, λένε όλοι και σήμερα ιδιαιτέρως στην περίοδο της κρίσης, για το ρόλο της «Εκκλησίας» στην κοσμική πολιτική. Συχνά πυκνά εκκλησιαστικοί, εκσυγχρονιστές, κομμουνιστές, αναθεωρητές αριστεροί, νεοναζιστές: «Τα του Θεού τω Θεώ και τα του Καίσαρος τω Καίσαρι».  Λες και ο Καίσαρας δεν είναι «υπό» την εποπτεία του Θεού, λες και δεν έχει υπάρχει το εν λόγω ευ-γγέλιο καταγγελίας της λογικής των κατεξιουσιαστών, λες και οι «έντεκα» και «δώδεκα» δεν ζουν και κινούνται ως «μικρό ζυμάρι» μέσα στους λίγους ή πολλούς «θύραθεν», λες και μέσα στην Εκκλησία εκτός από το «μέλι και γάλα» δεν κυκλοφορεί και δηλητήριο…

Για να τελειώνουμε λοιπόν: Το δίπολο Ιούδα και έντεκα στη σχέση τους με την κοσμική εξουσία, το δίπολο Πιλάτου και Ιησού, το δίπολο Εκκλησίας και Πολιτείας θα κρίνεται με φόντο τα έσχατα που ή έρχονται στο «εδώ και τώρα» και μπολιάζουν ή απομακρύνονται στο άπιαστο «τότε και εκεί», ενώ το τσαλαβούτημα στη πολιτική ζωή γίνεται με τους χειρότερους όρους. Μπορεί το απόλυτο «Κράτος του Θεού» μέσα στην ιστορία και πριν την Πεντηκοστή να υποθηκεύεται από καταδόσεις ή να νοθεύεται από ρουσφέτια, αρνήσεις και φόβο, αλλά το Φως της Πεντηκοστής δεν καθορίζεται από τις δικές μας ιδεολογίες…

Εμείς μπορούμε «να γινόμαστε διάκονοι» και να μετράμε που και πόσον ιδρώτα, πόσα δάκρυα και πόσο αίμα χύσαμε… Είτε στις ερήμους της κοσμικής Πολιτείας, είτε στις ερήμους της εκκλησιαστικής αντινομίας, είτε στις γήινες ερήμους όπου ο στάρετς Ζωσιμάς τελικά συνάντησε την πόρνη, αλλά στο τέλος οσία, Μαρία την Αιγυπτία και έγιναν μια μικρή Πόλη…

*******

ΚΥΡΙΑΚΗ Ε’ ΝΗΣΤΕΙΩΝ (Μαρίας της Αιγύπτιας) – (Μάρκου κεφ. ι’ στίχοι 32-45).

«Τῶ καιρῷ ἐκείνῳ, παραλαμβάνει ὁ ᾿Ιησοῦς τοὺς δώδεκα μαθητὰς αὐτοῦ καὶ ἤρξατο αὐτοῖς λέγειν τὰ μέλλοντα αὐτῷ συμβαίνειν, ὅτι ἰδοὺ ἀναβαίνομεν εἰς ῾Ιεροσόλυμα καὶ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου παραδοθήσεται τοῖς ἀρχιερεῦσι καὶ γραμματεῦσι, καὶ κατακρινοῦσιν αὐτὸν θανάτῳ καὶ παραδώσουσιν αὐτὸν τοῖς ἔθνεσι, καὶ ἐμπαίξουσιν αὐτῷ καὶ μαστιγώσουσιν αὐτὸν καὶ ἐμπτύσουσιν αὐτῷ καὶ ἀποκτενοῦσιν αὐτόν, καὶ τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ ἀναστήσεται.

Καὶ προσπορεύονται αὐτῷ ᾿Ιάκωβος καὶ ᾿Ιωάννης υἱοὶ Ζεβεδαίου λέγοντες· Διδάσκαλε, θέλομεν ἵνα ὃ ἐὰν αἰτήσωμεν ποιήσῃς ἡμῖν. ῾Ο δὲ εἶπεν αὐτοῖς· Τί θέλετε ποιῆσαί με ὑμῖν; Οἱ δὲ εἶπον αὐτῷ· Δὸς ἡμῖν ἵνα εἷς ἐκ δεξιῶν σου καὶ εἷς ἐξ εὐωνύμων σου καθίσωμεν ἐν τῇ δόξῃ σου. ῾Ο δὲ ᾿Ιησοῦς εἶπεν αὐτοῖς· Οὐκ οἴδατε τί αἰτεῖσθε. Δύνασθε πιεῖν τὸ ποτήριον ὃ ἐγὼ πίνω, καὶ τὸ βάπτισμα ὃ ἐγὼ βαπτίζομαι βαπτισθῆναι; Οἱ δὲ εἶπον αὐτῷ· Δυνάμεθα. ῾Ο δὲ ᾿Ιησοῦς εἶπεν αὐτοῖς· Τὸ μὲν ποτήριον ὃ ἐγὼ πίνω πίεσθε, καὶ τὸ βάπτισμα ὃ ἐγὼ βαπτίζομαι βαπτισθήσεσθε· τὸ δὲ καθίσαι ἐκ δεξιῶν μου καὶ ἐξ εὐωνύμων οὐκ ἔστιν ἐμὸν δοῦναι, ἀλλ᾿ οἷς ἡτοίμασται. Καὶ ἀκούσαντες οἱ δέκα ἤρξαντο ἀγανακτεῖν περὶ ᾿Ιακώβου καὶ ᾿Ιωάννου. ῾Ο δὲ ᾿Ιησοῦς προσκαλεσάμενος αὐτοὺς λέγει αὐτοῖς· Οἴδατε ὅτι οἱ δοκοῦντες ἄρχειν τῶν ἐθνῶν κατακυριεύουσιν αὐτῶν καὶ οἱ μεγάλοι αὐτῶν κατεξουσιάζουσιν αὐτῶν· οὐχ οὕτω δὲ ἔσται ἐν ὑμῖν, ἀλλ᾿ ὃς ἐὰν θέλῃ γενέσθαι μέγας ἐν ὑμῖν, ἔσται ὑμῶν διάκονος, καὶ ὃς ἐὰν θέλῃ ὑμῶν γενέσθαι πρῶτος, ἔσται πάντων δοῦλος· καὶ γὰρ ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου οὐκ ἦλθε διακονηθῆναι, ἀλλὰ διακονῆσαι, καὶ δοῦναι τὴν ψυχὴν αὐτοῦ λύτρον ἀντὶ πολλῶν.»