Ο Παναγιώτης Μπούρδαλας ισορροπεί συνετά και αποφεύγει… στο νέο του θεανθρωπολογικό δοκίμιο

Ο Παναγιώτης Μπούρδαλας ισορροπεί συνετά και αποφεύγει… στο νέο του θεανθρωπολογικό δοκίμιο

Του Πέτρου Θωμαΐδη*

«Ο ΘΕΟΣ ΠΕΘΑΝΕ^ ΘΕΟΣ ΣΧΩΡΕΣΤΟΝ

Σύνθημα έξω από έναν Ιερό Ναό στην Πάτρα.

Ή η εξομολόγηση ενός άνδρα.

Κάθε φορά που το Θεό εξορίζουμε στους κοσμικούς ουρανούς,

η κίνηση από και προς τις καρδιές των ανθρώπων καταντά κίνηση προς τη μεταφυσική φιλοσοφία.

Ορμή και λατρεία της επιστήμης, της πολιτικής, του αθλητισμού, της λαγνείας.

Και όλο αυτό καταντά θρησκοληψία.

Ιδεαλιστές, υλιστές, ηθικιστές, ρομαντικοί ή πρακτικιστές, με αυτή τη θρησκοληψία επιβιώνουμε.

Και εγώ, μπλεγμένος μέσα στη θρησκεία της επιστήμης,

δεν μου μένει παρά να προσκυνήσω το είδωλο της φύσης».

Παναγιώτης Μπούρδαλας

Νοέμβριος 1985

Ακριβώς πριν 37 χρόνια.

Σε μια παρέα που μαζευόταν, καλή ώρα, ημέρα Πέμπτη.

«Ψωμί και Κρασί».

3^ο τεύχος.

Σε ένα από τα σκίτσα που συνόδευαν το άρθρο του Παναγιώτη Μπούρδαλα, το ανθρώπινο χέρι ξεφλουδίζει την Υδρόγειο με μαχαίρι.

Στο ίδιο εκείνο τεύχος πλανιέται γενικά μια ιδέα: Για τη δημιουργία ενός συνολικά εναλλακτικού χώρου ζωής, χρωματισμένου από τα πολυδοκιμασμένα πρότυπα της – ορθόδοξα – κοινοτικής ζωής.

«Η άσκηση χρειάζεται μέθοδο και το τραγούδι μας τη χάρη της ζωής», είναι η τελευταία γραμμή του τεύχους και συγχρόνως ο τελευταίος στίχος σε ένα ποίημα με τον τίτλο «Παρακλητό», το οποίο υπογράφει ο Γιώργος Τσίρτσης.

Εκείνη η πατρινή παρέα της Πέμπτης, των αρχών της δεκαετίας του 1980, έγινε κίνητρο και παράδειγμα για μια παρεμφερή παρέα στην Κόρινθο, που μπορεί να μην ήταν αποικία ορεινών μανιταριών, όπως ονομάζεται ένα ιστολόγιο του Παναγιώτη Μπούρδαλα, έγινε όμως εστία σεισμικών αναταράξεων.

Εφαρμοσμένη θεανθρωπολογία στην Αχαϊκή γη

Εφαρμοσμένη θεανθρωπολογία στην Αχαϊκή γη

Βιβλιοπαρουσίαση του Σπύρου Παΐζη στην Κόρινθο

    Ο τρόπος δουλειάς του Παναγιώτη: Μέσα από το πρωτογενές υλικό, τα βιώματά του, τους ανθρώπους πρότυπα, την αλληλεπίδραση αυτού του υλικού με τις θεωρητικές μελέτες του, αναδεικνύει υποθέσεις–προτάσεις ενός θεανθρωπολογικού μοντέλου, όπου το εφαρμόζει σε μεγάλα ζητήματα που προκύπτουν στο χώρο της υγείας, της παιδείας, της ορθόδοξης Εκκλησίας, αλλά και του πολέμου στο έδαφος της Ουκρανίας, που ξέσπασε λίγες μέρες πριν την έκδοση του βιβλίου. Ίσως, η πιο ολοκληρωμένη εφαρμογή του τρόπου δουλειάς του, φαίνεται στην ορθή στάση που κρατά στο μέγα θέμα της Πανδημίας, αποφεύγοντας τόσο την συστημική όσο και την συνωμοσιολογική τάση.

     Έτσι, στη σελ.183, αναφέρει ότι η πανδημία είναι «μια δυσμενής απόληξη του κυρίαρχου τρόπου ζωής, των διατροφικών συνηθειών, της υπερεκμετάλλευσης των οικοσυστημάτων με κριτήριο τα υπερκέρδη μεγάλων εταιρειών».  Όντως, οι συστημικές ελίτ, συχνά, εγκλωβίζουν την επιστήμη και είναι τροχοπέδη για την ίδια, π.χ στο θέμα των εμβολίων, αν δεν ήταν το κέρδος ο κινητήριος μοχλός, ίσως να είχαμε και νωρίτερα και καλύτερα εμβόλια.  Στη σελ.283: «Η κατεύθυνση της επιστήμης συχνά έχει σχέση με τους χρηματοδότες και την κατεύθυνση του κέρδους». Και βέβαια, εναντιώνεται στην πολιτική των κυβερνώντων, γράφοντας στη σελ. 198 : «Βρήκαν την ευκαιρία να δοκιμάσουν νέες πρακτικές ελέγχου των ανθρώπων. Πήραν ελάχιστα έως καθόλου μέτρα υπέρ των δημόσιων αγαθών».

     Από την άλλη, έχει σταθερό μέτωπο στον αντι-διαφωτισμό, αναδεικνύοντας σε πολλά σημεία την εμπιστοσύνη του στην επιστήμη, π.χ. με τον συμβολισμό των 3 μάγων στην γέννηση του θείου βρέφους, στα σημεία που επικεντρώνει για τους 3 ιεράρχες και βέβαια στην κριτική του στο φονταμενταλιστικό ρεύμα. Ενώ, η αποστροφή του, στη σελ. 282, ότι «Η επιστήμη είναι ένα από τα δώρα του θεού στον άνθρωπο ως εξελικτική δυνατότητα» μας αποκαλύπτει τη φλόγα που συντηρεί αυτή την εμπιστοσύνη του.

       Η έντονη κριτική του στον σύγχρονο ολοκληρωτικό καπιταλισμό, στους πολυποίκιλους υπερεθνικούς οργανισμούς και στην κυριαρχία της μετανεωτερικότητας, η οποία συνεπικουρούμενη από την εντατικοποίηση των συνθηκών εργασίας και των ρυθμών της ζωής, ωθεί προς ένα ασπόνδυλο τύπο ανθρώπου (αποκλειστικό επίκεντρο ο εαυτός του, οι επιθυμίες του, χωρίς υποχρεώσεις), τον  οδηγεί να αναδείξει ως προοδευτικό υποκείμενο απάντησης, στις προκλήσεις του 21^ου αιώνα, τον «συλλογικό τύπο ανθρώπου». Αυτό δεν σημαίνει καθόλου μια μάταιη και αφελή επιστροφή σε κάποιες εξιδανικευμένες ρίζες, ενώ απαντά στη ναρκισσιστική εξατομίκευση, τον καταναλωτισμό και την πεποίθηση του δογματικού διαφωτισμού, ότι η επιστήμη και η τεχνολογία θα είναι η προοδευτική και ολοκληρωτική λύση όλων των ζητημάτων. Προσπαθεί να κινηθεί στο κενό, που δημιουργεί η ίδια η επιτυχία του διαφωτισμού, στο ότι ο καθένας νοιώθει μόνος του, αγχώνεται και ψάχνει την επιβεβαίωση μέσω της επικράτησης στον άλλο.   

     Ως εκπαιδευτικός, οφείλω να πω ότι το βιβλίο του Παναγιώτη στηρίζει τους αγώνες των εκπαιδευτικών, στηλιτεύει τον πυρήνα των σχεδίων των ελίτ παγκόσμια και τοπικά, ενώ αναδεικνύει ένα αντι – παράδειγμα των μάχιμων εκπαιδευτικών.