Ο δρόμος της ισότητας των ανθρώπων με αφορμή την θεολογία των άνισων «ταλάντων»

Η αποσπασματική κουβέντα που ξεκίνησε μετά το πέρας της περασμένης Κυριακής στο γνωστό εκκλησάκι των «Τριών Ιεραρχών» πίνοντας καφέ στροβιλίζει ακόμα στ’ αυτιά μου. Ο ένας προβληματιζόταν γιατί στη γνωστή παραβολή – των ταλάντων*: Τό Εὐαγγέλιο τῆς Κυριακῆς. Κυριακὴ ΙΣΤ´ Ματθαίου  – το «αφεντικό» έδωσε άνισο κεφάλαιο για το «επιχειρείν» σε τρεις «δούλους».

Ο άλλος επεσήμανε ότι ο Θεός, που συμβολίζεται από το «αφεντικό» στηρίζει την … ανισότητα, αφού έχει «άλλα μέτρα και σταθμά» από την ανθρώπινη λογική. Ο τρίτος επεσήμανε πως έγινε χρήση του «τόκου» και του ρόλου των.. τραπεζικών. Ο τέταρτος άκουγε αμήχανα, αλλά δεν ικανοποιούνταν απ’ αυτές τις φλοιώδεις επισημάνσεις…

Κατά την ταπεινή μου γνώμη αυτή η σύγχυση μέχρι παρερμηνείας και αντιστροφής του νοήματος οφείλεται κυρίως στον βομβαρδισμό των «αστοχριστιανικών» παραχαράξεων από κήρυκες που μάλλον έχουν ως ανώτερο θεό τον μαμωνά του κεφαλαίου, παρά τον ταπεινό δημιουργό που «δεν είχε που την κεφαλή κλίναι», όταν σαρκούμενος ενανθρώπισε. Κατά δεύτερο λόγο όμως οφείλεται στην έλλειψη εμβάθυνσης στο περιεχόμενο λόγω της δικής μας προσωπικής επιφανειακής στάσης, που συχνά αναλογεί στον τρίτο, συντηρητικό, φοβισμένο και θυμωμένο «δούλο». Όμως υπάρχει και τρίτος λόγος που ξεσκεπάζει τους δυο προηγούμενους: δεν συγκρίνεται το νόημα της σχετικής παραβολής τόσο με το παλαιοδιαθηκικό προφητικό κήρυγμα ενάντια στον τοκισμό και την νομοθεσία του σαββατισμού και πεντηκοστής (αντίστοιχη σεισάχθεια), αλλά και με το ευαγγελικό κήρυγμα περί ισότητας των ανθρώπων.

Το πρόβλημα και η σύγχυση δημιουργείται επί πλέον όταν δεν διαστέλλεται η διαφορά μεταξύ επίγειων αγαθών και πνευματικών χαρισμάτων, αλλά και από την παραγνώριση της δυναμικής εξέλιξης των ουράνιων στο ίδιο πρόσωπο. Η διασπορά των χαρισμάτων σε συλλογικά υποκείμενα και όχι σε απομονωμένα άτομα – αγίους είναι το πιο συνηθισμένο εκκλησιολογικό φαινόμενο. Ας τα πάρουμε με τη σειρά:

Ι) Κάθε Παραβολή του Ιησού, ως γνωστόν, «αποτελεί ένα εποπτικό μέσο, που χρησιμοποιείται από τον Ιησού για να μας διδάξει για πνευματικά θέματα, που έχουν σχέση με την εν Χριστώ σωτηρία μας». Δεν αποτελεί κυριολεκτική καταξίωση των μέσων, αλλά αναγωγική αξιοποίησή τους. Έτσι οι νομισματικές μονάδες (τάλαντα), η αύξηση του κεφαλαίου (ταλάντων), ο τόκος, οι τραπεζίτες κλπ. αποτελούν σύμβολα και όχι αυτούσιες αλήθειες. Τα σύμβολα επομένως υπόκεινται στο Φως της όλης εν Χριστώ θεολογίας και μέσω αυτής κατανοούνται.

ΙΙ) Το αφεντικό είναι ο Δημιουργός. Και πει αυτού δεν υπάρχει εν γένει καμία παρανόηση. Δούλοι είναι όσοι δουλεύουν στο χωράφι του δημιουργού, δηλαδή τη γη. Σε αυτούς ο δημιουργός χαρίζει κεφάλαιο χαρισμάτων – τάλαντα – ώστε από απλοί δούλοι να γίνουν φίλοι και στο τέλος γιοί.

«…Ἡ παραβολὴ τῶν ταλάντων, ὅπως συνηθίζουμε νὰ τὴ λέμε, φανερώνει στὸν ἄνθρωπο τὸ ἔργο του καὶ τὴν εὐθύνη του ἀπέναντι στὴν κλήση του ἀπὸ τὸ Θεὸ στὸ μυστήριο τῆς θείας οἰκονομίας, δείχνει τὸ μέγεθος τοῦ χρέους του ἀπέναντι στὰ χαρίσματα τοῦ Θεοῦ. Τὰ χαρίσματα εἶναι ἀπὸ τὰ «ὑπάρχοντα» τοῦ Θεοῦ, ἀπὸ τὴν περιουσία του, εἶναι ὅ,τι ὀμορφαίνει τὴν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ…» κατά τον π. Χρήστο Ζαχαράκη.

Τα χαρίσματα αυτά είναι οι άκτιστες θείες ενέργειες με πρώτη τη δημιουργική, που αποτελεί και το πρώτο τάλαντο.

ΙΙΙ) Το πρώτο τάλαντο αυτό αποτελεί για τον κάθε ένα μας το χάρισμα της προσωπικής μας ύπαρξης. Με βάση αυτό οφείλουμε να έχουμε τον βίο και τη πολιτεία μας στο πέρασμα από τη γήινη ζωή μας. Εάν απλά προσπαθήσουμε να επιβιώσουμε ως βιολογικά ζώα, ε τότε θάβουμε το τάλαντο στο χώμα και στη ζωή αυτή απλά περάσαμε χωρίς να αφήσουμε ένα στίγμα για τους διπλανούς. Το αν παραδώσουμε με το θάνατό μας τη βιολογική μας ζωή χωρίς ένα «μικρό» τόκο, τότε όντως είμαστε εργάτες πονηροί και οκνηροί που μόνο την «πάρτη μας» κοιτάμε. Έτσι στην ουσία δεν μας αξίζει ούτε η ίδια η βιολογική ζωή. Είμαστε στην ουσία στο έλεος κυριολεκτικά  των αγίων με τα πολλαπλασιασμένα τάλαντα. Θα μπορούσαμε να παραδώσουμε πριν το θάνατό μας τη βιολογική ζωή στους «τραπεζίτες». Είτε στους εργάτες που αγωνίζονται για τα ανθρώπινα «τραπέζια», για τα πάσης φύσεως δημόσια αγαθά, δηλαδή την ανθρώπινη κοινωνική δικαιοσύνη, οπότε θα παίρναμε τον αναλογούντα τόκο…

ΙV) Μπορεί όμως με την συνειδητή απόφασή μας (βάπτισμα-χρίσμα) να εισέλθουμε στις άλλες κοινές τράπεζες, τις ουράνιες. Εκεί μαζί με τους ομοίους μας, αλλά και τους γνήσιους εργάτες της Αγίας Τράπεζας, στη Θεία Ευχαριστία,  να γίνουμε αποδέκτες και του δεύτερου τάλαντου, του αγιοποιού-ζωοποιού χαρίσματος Πνεύματος. Στη φάση αυτή το αρχικό κεφάλαιο – τάλαντο από ένα γίνεται διπλό. Και διπλό πλέον πολλαπλασιάζεται μέσω του Μυστηρίου της ένταξης του βιολογικού ατόμου μας στο συλλογικό πρόσωπο της ευχαριστιακής σύναξης. Αρκεί η συμμετοχή μας να μη θυμίζει τον Ιούδα Ισκαριώτη στο Υπερώο, δηλαδή να είναι δήθεν… Γιατί στην ουσία και εδώ, με πολλή μάλιστα υποκρισία, είμαστε «δούλος πονηρός και οκνηρός»…

V) Έτσι λοιπόν ανάλογα με την πνευματική εξέλιξη έρχονται και τα επόμενα δώρα-τάλαντα. Κατά τον Απ. Παύλο  (Εφεσ. 4, 10-12) ο Ιησούς Χριστός έδωκε (δίνει) στους θεούμενους μέχρι πέντε τάλαντα: αποστολικό, προφητικό, ευαγγελικό, ποιμαντικό και διδασκαλικό τάλαντο-χάρισμα («…τούς μέν αποστόλους, τούς δέ προφήτας, τούς δέ ευαγγελιστάς, τούς δέ ποιμένας και διδασκάλους, πρός καταρτισμόν των αγίων, εις έργον διακονίας, εις οικοδομήν τού σώματος τού Χριστού…»). Δεν είναι απαραίτητο όλα τα τάλαντα να βρίσκονται ταυτόχρονα στο ίδιο πρόσωπο. Επίσης μπορούν να προστίθενται ένα-ένα, και όχι μονομιάς, κατά την πνευματική εξέλιξη του κάθε ενός, στο βαθμό που ο δωρητής κρίνει. Το σημαντικό όμως είναι ότι τα χαρίσματα – τάλαντα δίνονται για να διαχυθούν στην οικοδομή του Σώματος του Χριστού και όχι για στενή ιδιοποίηση.

VI) Δυστυχώς ακούγεται και στον ορθόδοξο χριστιανικό περίγυρο η άποψη ότι ανάμεσα στα χαρίσματα βρίσκεται και ο γήινος πλούτος σε πολλές από τις εκδοχές του. Πέρα από το γεγονός ότι αποτελεί μια αστοχριστιανική φιλο-κεφαλαιοκρατική προσέγγιση από κοινωνικοπολιτική έποψη, ταυτόχρονα δέχεται δια της πλαγίας ότι υπάρχουν και θείες ενέργειες που είναι κτιστές… Δεν σκέφτονται αυτοί οι θελογούντες ότι τα Βασίλεια του κόσμου αυτού συχνά κυριαρχούνται από δαιμονικές δυνάμεις κατά παραχώρηση του Δημιουργού και Κυρίου, στο βαθμό που «πονηροί και οκνηροί δούλοι» έχουν την πρόσκαιρη κυριαρχία… και ο «νοών νοείτω».

VII) Η ισότητα και η ανισότητα: Όμως οι δούλοι είτε των δυο ταλάντων, είτε των πέντε άλλοτε εργάζονται φανερά και άλλοτε χωρίς τυμπανοκρουσίες λογιάζοντας τους ανθρώπους ως ίσους ως «εικόνες» Θεού, ανεξάρτητα αν βιούν και πολιτεύονται ως άνισοι όσον αφορά το «καθ’ ομοίωση». Εξάλλου αυτή είναι και μια ουσιώδης διαφορά τους: Παρότι άνισοι στα χαρίσματα εργάζονται δυναμικά και ποικιλότροπα για την ισότητα, ενώ οι «πονηροί και οκνηροί δούλοι» παρότι κτηνωδώς συμπειριφέρονται ως ίσοι, απεργάζονται και την ανισότητα των ανθρώπων.

Στη Βασιλεία του Θεού οι «αχρείοι» στην πράξη δούλοι δεν μπορούν να σταθούν και θα εκβληθούν στο μακρινό σκοτάδι, τουρτουρίζοντας από το κρύο, δηλαδή την έλλειψη χαρισμάτων, στο οποίο το γοερό κλάμα (ο κλαυθμός) και το δυνατό κτύπημα (βρυγμός) των δοντιών θα είναι η μόνη ανακούφιση.

* Σάββατο, 9 Φεβρουαρίου 2013,  Κυριακὴ ΙΣΤ΄ Ματθαίου:  Τό Εὐαγγέλιο τῆς Κυριακῆς,  Κεφ. ΚΕ´χωρία 14 ἕως 30 – Ἡ παραβολὴ τῶν ταλάντων

«14 Ὥσπερ γὰρ ἄνθρωπος ἀποδημῶν ἐκάλεσε τοὺς ἰδίους δούλους καὶ παρέδωκεν αὐτοῖς τὰ ὑπάρχοντα αὐτοῦ, 15 καὶ ᾧ μὲν ἔδωκε πέντε τάλαντα, ᾧ δὲ δύο, ᾧ δὲ ἕν, ἑκάστῳ κατὰ τὴν ἰδίαν δύναμιν, καὶ ἀπεδήμησεν εὐθέως. 16 πορευθεὶς δὲ ὁ τὰ πέντε τάλαντα λαβὼν εἰργάσατο ἐν αὐτοῖς καὶ ἐποίησεν ἄλλα πέντε τάλαντα·

17 ὡσαύτως καὶ ὁ τὰ δύο ἐκέρδησε καὶ αὐτὸς ἄλλα δύο. 18 ὁ δὲ τὸ ἓν λαβὼν ἀπελθὼν ὤρυξεν ἐν τῇ γῇ καὶ ἀπέκρυψε τὸ ἀργύριον τοῦ κυρίου αὐτοῦ. 19 μετὰ δὲ χρόνον πολὺν ἔρχεται ὁ κύριος τῶν δούλων ἐκείνων καὶ συναίρει μετ’ αὐτῶν λόγον.

20 καὶ προσελθὼν ὁ τὰ πέντε τάλαντα λαβὼν προσήνεγκεν ἄλλα πέντε τάλαντα λέγων· κύριε, πέντε τάλαντά μοι παρέδωκας· ἴδε ἄλλα πέντε τάλαντα ἐκέρδησα ἐπ’ αὐτοῖς.

21 ἔφη αὐτῷ ὁ κύριος αὐτοῦ· εὖ, δοῦλε ἀγαθὲ καὶ πιστέ! ἐπὶ ὀλίγα ἦς πιστός, ἐπὶ πολλῶν σε καταστήσω· εἴσελθε εἰς τὴν χαρὰν τοῦ κυρίου σου. 22 προσελθὼν δὲ καὶ ὁ τὰ δύο τάλαντα λαβὼν εἶπε· κύριε, δύο τάλαντά μοι παρέδωκας· ἴδε ἄλλα δύο τάλαντα ἐκέρδησα ἐπ’ αὐτοῖς.

23 ἔφη αὐτῷ ὁ κύριος αὐτοῦ· εὖ, δοῦλε ἀγαθὲ καὶ πιστέ! ἐπὶ ὀλίγα ἦς πιστός, ἐπὶ πολλῶν σε καταστήσω· εἴσελθε εἰς τὴν χαρὰν τοῦ κυρίου σου. 24 προσελθὼν δὲ καὶ ὁ τὸ ἓν τάλαντον εἰληφὼς εἶπε· κύριε, ἔγνων σε ὅτι σκληρὸς εἶ ἄνθρωπος, θερίζων ὅπου οὐκ ἔσπειρας καὶ συνάγων ὅθεν οὐ διεσκόρπισας·

25 καὶ φοβηθεὶς ἀπελθὼν ἔκρυψα τὸ τάλαντόν σου ἐν τῇ γῇ· ἴδε ἔχεις τὸ σόν. 26 ἀποκριθεὶς δὲ ὁ κύριος αὐτοῦ εἶπεν αὐτῷ· πονηρὲ δοῦλε καὶ ὀκνηρέ! ᾔδεις ὅτι θερίζω ὅπου οὐκ ἔσπειρα καὶ συνάγω ὅθεν οὐ διεσκόρπισα! 27 ἔδει οὖν σε βαλεῖν τὸ ἀργύριόν μου τοῖς τραπεζίταις, καὶ ἐλθὼν ἐγὼ ἐκομισάμην ἂν τὸ ἐμὸν σὺν τόκῳ.

28 ἄρατε οὖν ἀπ’ αὐτοῦ τὸ τάλαντον καὶ δότε τῷ ἔχοντι τὰ δέκα τάλαντα· 29 τῷ γὰρ ἔχοντι παντὶ δοθήσεται καὶ περισσευθήσεται· ἀπὸ δὲ τοῦ μὴ ἔχοντος καὶ ὃ ἔχει ἀρθήσεται ἀπ’ αὐτοῦ. 30 καὶ τὸν ἀχρεῖον δοῦλον ἐκβάλετε εἰς τὸ σκότος τὸ ἐξώτερον· ἐκεῖ ἔσται ὁ κλαυθμὸς καὶ ὁ βρυγμὸς τῶν ὀδόντων.»